Tarihçe

Ziraat Fakültelerindeki klasik agronomi dallarının dışında kalan Ziraat Mühendisliği mesleği, ilk olarak, Yirminci Yüzyılın başında (1907), Amerikan Ziraat Mühendisleri Birliği (ASAE)’nin oluşumu ile resmileştirilmiştir. Ekonomik baskılar, düşük öğrenci kayıtları ve yenilenebilir enerji kaynakları, endüstriyel materyaller ve doğal kaynakların yönetimine yönelik toplumun gereksinimleri karşısında, ABD’deki çoğu Ziraat Mühendisliği Bölümleri, geleneksel ziraat mühendisliği programlarına biyolojik mühendisliğin farklı bileşenlerini de dahil etmek zorunda kalmışlardır.

Daha geniş-tabanlı bir Biyosistem/Biyolojik Mühendislik disiplini geliştirmek amacıyla, 1966’da, ASAE içerisinde bir biyosistem mühendisliği komitesi kurulmuştur. ABD genelinde, 1980’lerin sonlarında, birkaç Ziraat Mühendisliği Bölümü, müfredatını ve programını Biyosistem/Biyolojik Mühendislik yönünde değiştirmiş ve bölüm ve/veya akademik program adlarında “Biyosistem/Biyolojik Mühendislik” ya da onun değişik çeşitlerini kullanmışlardır.

ABD’de, 1995’e kadar, 49 akademik bölümün 30’dan fazlası içinde Biyosistem/Biyolojik Mühendislik ya da onun bazı çeşitlerini içerecek biçimde bölüm adlarında değişiklik yapmıştır. ASAE adını, 2005’te, resmen “Amerikan Ziraat ve Biyolojik Mühendisler Birliği” (ASABE)’ne dönüştürmüştür.

ABD’de “Biyo”-türü programların sayısı, 1997’de ilk defa, ziraat mühendisliği programlarının sayısını aşmıştır. “Biyo”nun ziraat mühendisliği adlarının yerini alması 1987’deki % 4 iken , bu oran 2002’lerde % 85’lere yükselmiştir. ABD’deki tüm bu programların (yaklaşık 45 program) ortak yönü, “Mühendislik ve Teknoloji Akreditasyon Kurulu” (ABET)’undan akredite olmaları ve ABET kriterlerine göre mühendislik eğitimlerini sürdürmeleridir.

Avrupa’da, son yıllarda yüksek öğrenim alanında görülen değişikliklere paralel olarak, bu disipline yönelik bazı yenilikler göze çarpmaktadır. Almanya’da, Federal Tarımsal Araştırma Merkezi (FAL)’nin içerisinde yer alan “Teknoloji ve Biyosistem Mühendisliği Enstitüsü” halen Lisansüstü düzeyde eğitim vermektedir. Ayrıca, Hamburg Teknik Üniversitesi’ne bağlı, Lisanüstü eğitim vermekte olan “Biyoproses ve Biyosistem Mühendisliği Enstitüsü” bulunmaktadır. İrlanda’da, Dublin Üniversite Koleji’nin Ziraat ve Gıda Mühendisliği’ndeki diploma programı, önemli ölçüde gözden geçirilerek yeni ders programı ile 2004’te Biyosistem Mühendisliğine dönüştürülmüştür. Belçika’da, Katolik Üniversitesi (KU) Biyosistem Mühendisliği Fakültesi Biyosistem Bölümü altında Biyosistem Mühendisliği Programında Master (Yüksek Lisans) derecesi verilmektedir. Yine Belçika’da, Ghent Üniversitesi Biyolojik Bilimler Mühendisliği Fakültesine bağlı Biyosistem Mühendisliği Bölümü’nde Lisansüstü eğitimi verilmektedir.

Avrupa’da, eğitim kurumlarının yanısıra, bazı meslek kuruluşlarında yapılan değişiklikler de göze çarpmaktadır. Avrupa Ziraat Mühendisleri Birliği, resmi dergisinin adını “Ziraat Mühendisliği Araştırma Dergisi”den “Biyosistem Mühendisliği”ne dönüştürmüştür. Belçika Liege’de 1930’da kurulan “Uluslararası Ziraat Mühendisliği Komisyonu” (CIGR)’nun adı 2008 yılından itibaren “Uluslararası Ziraat ve Biyosistem Mühendisliği Komisyonu” olarak değiştirilmiştir.

Türkiye’de, 1953 yılında, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi altında, uluslararası anlamda tarımda mühendislikle doğrudan ilgili olan “Tarım Makinaları Bölümü” kurulmuştur. Ankara’da 1970’de Ziraat Fakültesi altında diğer bir mühendislik bölümü olan “Kültürteknik Bölümü” kurulmuş ve bu bölümün adı 1991’de “Tarımsal Yapılar ve Sulama”ya dönüştürülmüştür. Kısa bir süre için de olsa, 1980’e kadar Erzurum’da Atatürk Üniversitesi’nde makine ve kültürteknik konularını içine alan “Kültürteknik ve Makine Bölümü” eğitimini sürdürmüştür. Bu üniversitede Ziraat Fakültesi, kuruluş aşamasında Nebraska Eyalet Üniversitesi’ni model aldığı için anılan üniversiteye benzer bir ziraat mühendisliği programı oluşturmuş, ancak adını ziraat mühendisliği değil, 1980’e kadar “Kültürteknik ve Makina” olarak sürdürmüştür. Daha sonra, 1999’da, bölümlerin desteği ile programlar biçiminde eğitime başlanmış ve Tarım Makinaları ile Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümleri “Tarım Teknolojileri” programı altında kendi adları ile alt programlar biçiminde eğitimlerine devam etmişlerdir. Bu uygulamanın üzerinden fazla süre geçmeden tekrar bir değişiklik yapılmış ve tüm ziraat fakülteleri “Ziraat Mühendisliği” adıyla tek programa indirilmiş, tüm bölümler yine kendi adları ile bu program altında alt programlar biçiminde eğitimlerini sürdürmüştür. Alınan yeni bir kararla, 2009 yılında, tekrar eskiden olduğu gibi, bölüm bazında eğitime başlanmıştır.

Dünya’daki gelişmelere paralel olarak, önce “Tarımsal Mekanizasyon Kurulu”, 2000 yılında Bursa’da 2. Eğitim Çalıştayı’nda, ABD ve AB ülkelerinde değişik isimler altında ziraat ve benzer mühendislik eğitimleri yapıldığını, bunlardan en uygun olanın “Biyosistem Mühendisliği” olduğunu, konularının ise Tarım Makinaları ile Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümlerinin konularını içerdiğini ve bu nedenle her iki bölümün içerisinde yer alacağı ve uluslar arası düzeyde akredite olabilecek bir “Biyosistem Mühendisliği” programının açılması gerektiğine karar vermiştir. Daha sonra, Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölüm Başkanları 2007’de Ankara’da yaptıkları toplantıda, “ülkemizde Ziraat Fakültelerinin yeniden yapılandırılması çalışmaları kapsamında Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümünün Tarım Makinaları Bölümü ile birlikte “Biyosistem Mühendisliği” Lisans Programı açabileceğine karar almışlardır. Bu tarihi kararlardan sonra Uludağ Üniversitesi başta olmak üzere Kahramanmaraş Sütçü İmam, Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitelerinin ilgili bölümleri 2009 yılında “Biyosistem Mühendisliği Bölümü”nü kurmuşlar ve öğrenci almaya başlamışlardır. Daha sonra, Namık Kemal, Yüzüncü Yıl, Adnan Menderes, Nevşehir, Adıyaman, Iğdır Erciyes Eskişehir Osman Gazi, Düzce ve Bozok Üniversiteleri aynı bölümü kurmuşlardır. Biyosistem Mühendisliği Bölümü; “Arazi ve Su Kaynakları”, “Tarımsal Enerji Sistemleri”, “Tarımsal Makine Sistemleri” ve “Tarımsal Yapılar” Anabilim Dalları olmak üzere toplam 4 anabilim dalı ile kurulmuştur.